ريشه غرور و خودبيني عدم شناخت صحيح و كافي از خداوند و نيز عدم شناخت انسان از خويش است . اگر به اين نكته توجه شود كه انسان يك موجود ممكن و ضعيفي است كه از خودش چيزي ندارد و آن قدرضعيف است كه در قرآن هيچ موجودي با صفت ضعف ياد نشده مگرانسان: (خلق الانسان ضعيفاً)،(نسا،آيه 28). از طرف ديگر اگر عظمت پروردگار عالم و اين كه هر چه هست از اوست روشن شود ديگر جايي براي غرور و عجب باقي نمي ماند ؛ چون مي فهمد كه اگر علمي و دانشي دارد از اوست و ابزار درك و فهم آن علم را خدا داده است و اگر قدرتي دارد از اوست و اگر عبادت و نيايشي مي كند آن هم به توفيق اوست و ...ونيز اگر بداند كه خداوند با اندك اشاره اي مي تواند همه اين سرمايه ها وقدرت ها را از انسان سلب كند و بگيرد هميشه خودش را بدهكار اومي بيند و عجب و غرور را از وجود خويش دور مي كند .البته رسيدن به اين مرحله از معرفت كار ساده اي نيست و مجاهده با نفس لازم دارد .دقت در آيات قرآن ، سرنوشت مغروران، (چون شيطان ، قارون، فرعون ها و ...) و نيز دقت در روايات و تاريخ اسلام ، كمك خوبي براي شناخت راه درست و مبارزه با اين صفت رذيله است . شايسته است انسان واقع بين باشد و درباره خويش به انصاف قضاوت كند ؛ يعني ، نه شايسته است كه انسان خود را كمتر از آنچه هست بداند و نه زيبنده است كه خود را بيش از آنچه هست ، تلقي كند .هر دو آفت بوده و براي سرنوشت انسان مضرخواهد بود .به خصوص توجه داشته باشيد كه غرور، انسان را از اهداف عالي باز مي دارد .علت آن روشن است ؛ چون انسان مغرور، به خودش اجازه مشورت و استفاده از نظرات و ديدگاه هاي دوستان ، اساتيد و بزرگ ترها را نمي دهد و همين امر كافي است كه او را از بسياري ازارزش ها عقب بيندازد .انسان مغرور، پيوسته نظر خود را بر ديگران ترجيح داده و استبداد راي پيدا مي كند و در نتيجه از ارزش ها عقب خواهد افتاد .نكته ديگر اين كه مردم از افراد مغرور، متنفر و بيزارند ؛ هم چنان كه خود شما نيز از افراد مغرور خوشتان نمي آيد .با اين بيان درصدد خودسازي برآمده و تلاش كنيد، به جاي غرور و منيت ، افتادگي وتواضع را شعار خود پيشه كنيد و به هر كس به اندازه كمالي كه واجب است ، توجه نموده واحترام بگذاريد .حضرت امام باقر ( ص ) فرموده است : دو ملك در آسمان هستند كه موكل بندگانند ؛ هر كه تواضع كند، اورا بلند مرتبه كنند و هر كه تكبر نمايد، او را پست مرتبه سازند)،(كافي ، ج 2، ص 122). براي اين كه انسان ، دچار عجب و غرور نشود، توجه به چند نكته ضروري است : الف ) اگر توجه به خدا داشته باشد و بداندهم چنان كه وجود انسان از او است ، امكانات را هم او به انسان عطا كرده است و مي تواند با اندك اشاره اي اين نعمت ها را بگيرد و به قول شاعر : اگر نازي كند يك دم =فرو ريزند قالب ها= بنابراين انساني كه از خود هيچ ندارد، غرورش براي چيست ؟! در بين علما افرادي بوده اند كه بعد ازمدت ها رنج و زحمت در راه علم با يك بيماري مختصر همه آنچه را درطول سال ها ياد گرفته بودند، فراموش كردند، به طوري كه بعضاً اسم خودو فرزندان خود را هم از ياد برده اند .اين بهترين شاهد است بر اين كه هيچ گاه عجب و غرور سراغ انسان نيايد، زيرا علمي كه با بيماري مختصربه چنين سرنوشتي دچار شود، نبايد موجب غرور شود .ج ) در آيه 85سوره اسرا مي خوانيم كه (وما اوتيتم من العلم الا قليلاً؛ به شما از علم جزبهره اندكي داده نشده است ، بنابراين هر چقدر هم بر اندوخته هاي علمي انسان اضافه شود، جز اندكي نخواهد بود). با مطالعه در زندگي بزرگان مي بينيم خيلي از آنها در آخر عمر گفته اند اكنون فهميده ام كه چيزي نمي دانم . ظاهراً درباره ابوعلي سينا با آن عظمت و تبحري كه در اكثرعلوم مخصوصاً فلسفه و عرفان داشت اين نكته نقل شده كه گفته است : تابدان جا رسيد دانش من =كه بدانم همي كه نادانم != در خاتمه روايتي ازرسول خدا (ص) در اين باره يادآوري مي كنيم . اگر طالب تحقيق بيشترهستيد، شما را به مطالعه كتاب هاي اخلاقي مثل (معراج السعاده) و (قلب سليم) شهيد دستغيب توصيه مي نماييم . عن النبي صلي الله عليه و آله وسلم : (ثلاث مهلكات شح مطاع و هوي ً متبع و اعجاب المر بنفسه ؛ سه چيز باعث نابودي انسان است ؛ بخلي كه از آن پيروي شود، هواي نفسي كه متابعت شود و عجب انسان به خودش)،(محجه البيضا، ج 6 ، ص 272). اين سه چيز را رسول خدا به عنوان هلاك كننده سرمايه دين و دنيامعرفي نموده است . براي آگاهي بيشتر ر . ك:   1) معراج السعاده مرحوم نراقي    2) قلب سليم شهيد دستغيب.
برگرفته شده از:

ایپرسش